İNGİLİZCE
İngiliz Dilinin Kaynağı ve Gelişiminin Kısa Tarihi
İngiliz dilinin gerçek tarihi İ.Ö. 5. yy. boyunca Britanya’yı fetheden Cermen kabilesinin adaya gelişiyle başlamıştır. Anglo’lar, Sakson’lar ve Jute’lar adı verilen bu kabileler günümüzde Danimarka ve Kuzey Almanya’nın bulunduğu yerden Kuzey Denizi’ni geçtiler. Bu sırada Britanya’nın yerlileri Kelt dili konuşuyorlardı. Fakat Keltçe konuşanlar işgalciler tarafından kuzeye ve batıya sürüldüler. Bu günkü Wales, İskoçya ve İrlanda bölgeleri Anglo’lar Englaland’tan geliyorlardı ve Englisc denilen bir dil kullanıyorlardı. England (İngiltere) ve English (İngilizce) kelimeleri buradan gelmektedir.
Eski İngilizce (450-1100)
İşgalci Cermen kabileleri benzer diller konuşuyorlardı ve şimdi eski İngilizce adını verdiğimiz dili geliştirdiler. Eski İngilizce bu günkü konuşulan İngilizceden farklıdır. Ana dili İngilizce olanlar bile eski İngilizceyi anlamakta güçlük çekerler. Yine de, modern İngilizcede kullanılan kelimelerin yarısına yakını köklerini eski İngilizceden almaktadır. Örneğin, be, strong ve water kelimeleri eski İngilizceden gelmektedir. Eski İngilizce 1100 yıllarına kadar konuşulmuştur.
Orta İngilizce (1100-1500)
1066’da Normandy (modern Fransa’nın bir parçası) Dükü William the Conqueror İngiltere’yi Fethetti. Yeni fatihler (Normanlar) bir çeşit Fransızca dilini beraberlerinde getirdiler. Bu dil kraliyet sarayında yönetici ve ticari sınıf arasında kullanılıyordu. Bir dönem dilsel bir sınıflaşma yaşandı. Alt sınıflar İngilizce konuştu üst sınıflar ise Fransızca. 14. yy.da İngilizce Britanya’da tekrar baskın dil oldu ama içersine birçok Fransızca kelime eklendi. Bu dile orta İngilizce adı verilir. Aynı zamanda büyük şair Chaucer’ün (1340-1400) dilidir. Fakat yine de bugün anadili İngilizce olanlar tarafından anlaşılması zordur.
Erken Modern İngilizce (1500-1800)
Orta İngilizcenin son dönemlerine doğru telaffuzda büyük ünlü değişimi adı verilen ani bir değişim yaşandı. Ünlü sesler gittikçe daha kısa söylenmeye başlandı. 16. yy. dan itibaren Britanyalılar tüm dünyadan birçok halkla iletişime geçtiler. Bunun ve Rönesans’ın etkisiyle dile birçok yeni kelime girdi. Matbaanın icadıyla da basılı metinlerde genel bir dil oluştu. Kitaplar daha ucuz hale geldi ve daha fazla kişi okumayı öğrendi. Matbaa aynı zamanda İngilizceye standart getirdi. Heceleme ve gramer durağanlaştı. Birçok matbaanın bulunduğu Londra’nın lehçesi standart haline geldi. 1604’te ilk İngilizce sözlük basıldı.
Geç Modern İngilizce (1800- )
Erken modern İngilizce ile geç modern İngilizce arasındaki temel fark kelime dağarcığıdır. Geç modern İngilizcede iki temel faktörden dolayı çok daha fazla kelime vardır. Bu faktörlerden ilki yeni kelimelere ihtiyaç yaratan endüstri devrimi ve teknolojidir. Britanya İmparatorluğunun dünyanın dörtte birini ele geçirmesi ve bu ülkelerden yeni kelimeler adapte etmesi ikinci faktördür.
İngilizcenin Varyasyonları
1600 yıllarından itibaren Kuzey Amerika’nın kolonileşmesi, İngilizcenin farklı bir Amerikan varyasyonunun ortaya çıkışıyla sonuçlandı. Bazı İngilizce telaffuzlar ve kelimeler Amerika’ya ulaştığında “dondu”. Bazı bakımlardan Amerikan İngilizcesi modern Britanya İngilizcesinden çok Shakspeare’in İngilizcesine benzer. Britanyalıların “Americanisms” adını verdikleri bazı ifadeler koloniler tarafından korunmuş orijinal Britanya ifadeleridir ve zamanla anavatanlarında değişmişleridir. Bunlar trash à rubbish (çöp) , loan à lend (ödünç vermek) fall à autumn (sonbahar) gibi ifadelerdir. Bazıları, frame up gibi Hollywood gangster filmleri sayesinde tekrar Britanya’ya geri dönmüşlerdir. Amerikan İngilizcesi İspanyolcadan da etkilenmiştir. Amerikanın batısına yerleşen İspanyolların etkisiyle canyon, ranch, stampede ve vigilante gibi İspanyolca kelimeler İngilizceye de girmiştir. Fransızca kelimeler Louisiana’dan ve batı Afrika kelimeleri köle ticareti sonucunda Amerikan İngilizcesini ve belirli ölçülerde de Britanya İngilizcesini etkilemiştir.
Bu gün Amerikan İngilizcesi ABD’nin sinemada, televizyonda, popüler müzikte, ticarette ve teknolojideki üstünlüğünden ötürü daha etkilidir. Fakat bunun yanında dünya üzerinde İngilizcenin birçok başka varyasyonları vardır. Bunlar Avustralya İngilizcesi, Yeni Zelanda İngilizcesi, Kanada İngilizcesi, Güney Afrika İngilizcesi, Hindistan İngilizcesi ve Karayip İngilizcesidir.
İngilizcenin Kısa Kronolojisi
İ.Ö 55 Britanya’nın Julius Caesar tarafından işgali
İ.Ö. 43 Roma yönetiminin başlangıcı
436 Romalıların Britanya’dan çekilişi
449 Cermen kabilelerin yerleşime başlaması
450-480 Yazılı ilk eski İngilizce metinler
1066 William the Conqueror, Normandy Dükü’nün Fethi
1150 Erken-orta İngilizce metinleri
1348 İngilizce birçok okulda Latince yerine okutulmaya başlandı
1362 İngilizce hukuk dili olarak Fransızcanın yerini aldı. İlk defa parlamentoda kullanıldı
1388 Chaucer The Canterbury Tales’ı yazmaya başladı
1400 Büyük ünlü değişimi başladı
1476 William Caxton ilk İngilizce matbaayı kurdu
1564 Shakspeare doğdu
1604 Table Alphabeticall adlı ilk İngilizce sözlük basıldı
1607 Amerika’da ilk kalıcı İngiliz yerleşimi (Jamestown) kuruldu
1616 Shakspeare öldü
1623 Shakspeare’in ilk Folio’su basıldı
1707 The Daily Courant adlı ilk İngilizce gazete basıldı
1755 Samuel Johnson İngilizce sözlüğünü bastı
1776 Thomas Jefferson Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’ni yazdı
1782 Britanya Amerika kolonilerini bıraktı
1828 Webster Amerikan İngilizcesi sözlüğünü bastı
1922 BBC kuruldu
1928 Oxford İngilizce sözlüğü basıldı
